PolskiJ.A. Baczewski - Dzieje marki i rodziny
Dzieje Baczewskiego, to nie tylko historia produktu, ale przed wszystkim historia wielopokoleniowej rodziny, której losy są ściśle związane z Polską. Dynamiczny 157-cioletni rozwój firmy miał miejsce do wybuch drugiej wojny światowej. Tragiczne skutki niemieckiej i sowieckiej okupacji doprowadziły do zniknięcia marki na wiele lat. Jak feniks z popiołów marka wróciła na rynek polski w 2011 roku dzięki wiedeńskiemu producentowi wódki i polskiemu dystrybutorowi.
Wódka i jej geneza
Podobno od końca XIV wieku na terenach położonych miedzy Odrą, Wisłą i Bugiem, produkowano trunek o leczniczych właściwościach zwanym gorzałką. Jednak dopiero w kronikach sądu ziemskiego województwa sandomierskiego z roku 1405 po raz pierwszy pojawiła się magiczna nazwa "wódka".
Do czystych destylatów dodawano wielu ziół co zwiększało gamę smakową, ale też listę chorób na które trunek miał wpływ zbawienny.
Nie wiedzieć czemu popyt na lekarstwo rósł szybko, więc przedsiębiorczy obywatele gęsto siali gorzelnie. Władza szybko zauważyła w tym korzyć, nakładając tzw "czopowe" na producentów. Po dziś dzień niewiele się w tym temacie zmieniło oprócz nazwy - dziś mamy akcyzę.
W 1534 botanik i zielarz Stefan Falimirz w poradniku dla aptekarzy "O ziolach y o moczy gich" poświęcił rozdział "O paleniu wódek" na ziołach.
W 1568 w Krakowie ukazał się poradnik Mariana Siennika zatytułowany "Herbarz" gdzie z wielkim znawstwem opisywał proces produkcji alkoholi.
Pod koniec XVI wieku niestety pojawiło się zjawisko - propinacja, czyli szlachecki monopol na produkcję i sprzedaż alkoholu. Propincja gwarantowała szlachcie sowite dochody, ale spowodowała, że wszystkie gorzelnie działały tylko na rynkach lokalnych, przez co zaprzepaszczono szanse na zdobywanie rynków eksportowych.
W XVIII wieku na rynku pojawiło się wiele opracowań będących swoistymi instrukcjami produkcji do a do z, co może dawać nam przypuszczenie, że prywatna produkcja "na własne potrzeby" również kwitła.
Narodziny legendy
W 1782 r. na rynku pojawia się na rynku pierwszy destylat na rynku wpisując się tym samym na listę pionierów. Niejaki Layb Baczeles, lat 35, założył we wsi Wybranówka koło Bóbrki położonej 44 km od Lwowa pierwszą fabrykę wódek.
W XIX wieku pojawiło się już kilku znaczących fabrykantów:
1804 - Fabryka polskich wódek i likierów Jakóba Haberfelda w Oświęcimiu
1816 - Fabryka wódek J. Prochowinik w Poznaniu
1816 - Fabryka Hrabiów Potockich w Łańcucie, zasłyneli od 1838roku produkcją rosolisów
1823 - Rodzinna fabryka Kantorowiczów w Poznaniu
1831 - Zjednoczone ostrowskie fabryki likierów Ostrowit w Ostrowie Wielkopolskim
1834 - Fabryka Karola Rudolfa Vattera w Lublinie
1848 - Wytwórnia A. H. Winkelhausen w Starogardzie Gdańskim
1879 - Akwawit w Leszno-Poznań
1886 - Rektyfikacja Warszawska
1888 - Wytwórnia Bolesława Kasprowicza w Gnieżnie
Wojna o "vodkę"
Kiedy wódki gatunkowe zadomowiły się w kieliszkach konsumentów na dobre, historycy rozpoczęli badania próbując ustalić kto trunek wymyślił i jaka powinna być jego moc. Najlepiej rozpropagowanymi wynikami prac mógł pochwalić się Dymitr Iwanowicz Mendelejew (znany z odkrycia prawa okresowości pierwiastków). On w 1865 roku opublikował "O połączeniu spirytusu z wodą" i jemu przypisano autorstwo poglądu, że wódka smakuje najlepiej gdy zawiera 40% alkoholu.
Ogromna popularność trunku spowodowała narodziny sporu polsko - rosyjskiego o prawa do nazwy "wódka". Spór kończy się dopiero w latach 80-tych. W 1977 r. PRL pozwała bratnie ZSRR do trybunału Układu Głównego GATT. Sowiecka komisja znalazła na swoje potrzeby eksperta Williama Wasilijewicza Pohobkina, który wydał w 1979 r książkę "Historia wódki". Na jego podstawie w '82-im komisja uznała, że wódka jest historycznie trunkiem rosyjskim, ale pozwolono Polakom produkować ten trunek pod nazwą "wódka", a wszystkim pozostałym krajom "vodka".
Baczewski i Lwów
Wracając do Baczewskiego, około roku 1810, syn założyciela, Mayer Baczeles przenosi zakład bliżej Lwowa, do wsi Zniesienie. W 1832 roku w fabryce pojawiło się urządzenie skonstruowane przez irlandzkiego urzędnika akcyzowego Eneasza Coffeya - podwójna kolumna rektyfikacyjna, która mogła pracować w trybie ciągłym. Wódki produkowane za jej sprawą okazały się czystsze i lepsze.
W 1854 r w dzienniku Wiener Zeitung w opisie fabrykantów alkoholu pojawia się Leopold Max. Baczewski jako właściciel fabryki, która posiadała swoją filię w Wiedniu, a z całą pewnością wiemy, że w 1956 r. do firmy przystąpił Józef Adam Baczewski, prawnuk założyciela. Był on absolwentem wydziału technologicznego na Uniwersytecie Lwowskim gdzie zdobył wykształcenie w dziedzinie przemysłu alkoholowego.
Baczewski i filia w Wiedniu
W latach 60-tych XIX wieku fabrykę przejęła Debora Baczewska prowadząc ją pod firmą "L.M. Baczewski Wdowa i Synowie" zarejestrowaną w Wiedniu.
W 1867 roku produkty wytwórni otrzymały prestiżową nagrodę na wystawie w Paryżu - L'Exposition Universalle d'Art et d'Industrie.
Józef Adam Baczewski - mistrz marketingu
W 1882 roku wytwórnia przechodzi w ręce wspomnianego wcześniej J. A. Baczewskiego i w tym samym roku fabryka uzyskuje prawo posługiwania się niezwykle cenionym Godłem Cesarskiego Orła i tytułu "C.K. Uprzywilejowanej Fabryki Krajowej". Na etykietach umieszczano napis "Cesarsko-Królewski Dostawca Dworu". Z jego inicjatywy również zaczęto konfekcjonować wódkę i rosolisy w butelkach o różnych kształtach do tej pory niespotykanych. To on zaproponował i wdrożył butelkowanie alkoholi mocnych w przezroczyste,białe butelki "...gdyż główną zaletą wyrobów tej firmy, jest właśnie ten rzadki przymiot, iż nie potrzebują ukrywać się przed okiem znawcy...".
Dzięki temu dziś J.A. Baczewskiego nazwalibyśmy mistrzem marketingu.
W okresie jego rządów produkty fabryki zdobywały cenne nagrody na wielu wystawach w Amsterdamie, Moskwie, Wiedniu, Londynie, Przemyślu, Barcelonie, Melbourne, czy Wittenberdze.
Dzięki temu inicjały J.A. Baczewski widnieją do dziś w logotypie firmy.
Baczewski w Smirnoffie
W 1911 roku fabrykę przejęli jego synowie: Leopold i Henryk.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zarząd przejął syn Leopolda Stefan. To za jego czasów fabryka Baczewskich produkowała i rozlewała wódkę na potrzeby rosyjskiego producenta Piotra Smirnoffa, z czego właściciele byli dumni nie bez wzajemności Rosjan. Ta kooperatywa przysłużyła się pozytywnie obu markom i firmom.
Monopol prawie jak prohibicja
Rok 1924 był przełomowy dla wszystkich prywatnych wytwórców alkoholi. Na mocy ustawy państwo powołało Państwowy Monopol Spirytusowy (PMS). Prywatni fabrykanci byli zmuszeni na odsprzedaży swojej produkcji wódki do PMS, a ten miał monopol na sprzedaż na rynku. To spowodowało ogromny kryzys ekonomiczny wśród producentów. Wielu z nich nie przetrwało. W tym okresie podstawowym surowcem z którego wyrabiano spirytus były ziemniaki - 90%.
Nakaz nie obowiązywał produkcji destylatów owocowych i likierów, więc fabryka Baczewskich skupiła się na tym segmencie rynku, oraz próbowała się ratować eksportem.
Już w 1925 roku na Londyńskiej Wystawie Spirytusowej wyroby Baczewskich zdobyły wszystkie możliwe nagrody. Dzięki temu nawiązano współpracę z prawie wszystkimi krajami Europy, a także Kanady, Australii czy Ameryki Południowej. To były lata świetności fabryki, która chwaliła się, że dziennie produkuje pięć wagonów kolejowych luksusowych trunków.
Druga Wojna Światowa - koniec złotego wieku
Prawdopodobnie 14 września 1939 r w wyniku niemieckich bombardowań fabryka Baczewskich we Lwowie wraz z ogromnymi magazynami na Zmarstynowie legła w gruzach. Ponieważ Lwowianie nie poddali miasta Niemcy się wycofali, a 21-ego września wkroczyła Armia Czerwona i zajęła miasto.
"Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa" podaje, ze Adam i Stefan Baczewscy zostają aresztowani już 25 września. Na wniosek Ławrientija Berii, Stefan Baczewski został rozstrzelany wraz z innymi 3435 Lwowianami 5 marca 1940 roku. Z rąk sowietów zginał także Adam Baczewski. Tak zakończył się złoty wiek fabryki, a przedstawiciele nowej władzy wagonami wywozili do Moskwy, wydobyte ze zrujnowanych magazynów zapasy i maszyny.
Zimna wojna zamiast zimnej wódki
Po zakończeniu drugiej wojny światowej prawa do znaku towarowego J.A. BACZEWSKI przejął Jacek Aleksander Baczewski. Tuż po powstaniu Republiki Austrii w 1956 roku wraz z rodziną Gesslerów utworzyli w Wiedniu spółkę ALTVATER GESSLER - J.A. BACZEWSKI. Historia rodziny Gesslerów jako wódczanych fabrykantów tez sięga XVIII wieku, a swoje korzenie ma w Bydgoszczy. To właśnie Eduardowi Gesslerowi zawdzięczamy odtworzenie receptury słynnej Vodki Monopolowej z trzykrotnie destylowanego spirytusu luksusowego.
W 1958 roku produkty Baczewskiego ruszyły na podbój rynku w Stanach Zjednoczonych. W latach 60-tych i 70-tych marka pojawiła się na rynkach Europy, Ameryki Południowej i Australii. Niestety na wschód od Odry Baczewskiemu nie udało się dotrzeć. Żelazna kurtyna okazała się barierą nie do pokonania dla tak mocnej polskiej marki o silnych korzeniach patriotycznych.
Baczewski dzisiaj i jutro
Obecnie na czele firmy stoją bracia Rasiel i Tom Gessler. Prowadzą stara spółkę Altvater Gessler - J.A. Baczewski Likorerzeugnung GmbH zarejestrowana w Wiedniu, oraz Altvater Gessler - J.A. Baczewski Inc. zarejestrowana w USA.
Pomimo, iż Polska odzyskała niepodległość od Związku Radzieckiego w 1989 roku, dopiero w 2011 roku udało się reaktywować markę na rynku polskim.
Podziękowania i wyrazy szacunku:
Niniejszy artykuł powstał na podstawie albumu opracowanego przez Szanownego Pana Tomasza Lachowskiego za co serdecznie dziękujemy.
W albumie ukazało się mnóstwo zdjęć dzięki Szanownemu Panu Adamowi Łukawskiemu, kolekcjonerowi oryginalnych opakowań, dokumentów i materiałów reklamowych produktów J.A. Baczewski, które udostępnił.
Szanowny Pan Lech Kokociński honorowy prezes Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego użyczył swojej prywatnej kolekcji fotografii rodziny Baczewskich, które również ukazały się w albumie.
zpk
